تعریف دایره­المعارف

      برای دایره­المعارف­ها تعاریف مختلفی ارائه شده است که برخی از آنها را در زیر خواهیم دید.

      امروزه عموماً این تصور از دایره­المعارف وجود دارد، که دایرۀالمعارف کتابی است چندین و چند جلدی، حاوی دانش بشری که با تعدادی نقشه و تصویر مزین شده و یک نمایه دقیق و تعدادی تصویر و صورتی از اختصارات به همراه دارد (مرادی،1390، ص83).

      دایره­المعارف یا دانشنامه، از زاویه نگرش کتابداران مرجع، نوعی کتاب مرجع یا منبع مرجع از ردیف اول است که از جهت و نظر ساختمان، شبیه فرهنگ­ها یا واژه­نامه­هاست، که در آن به ازای هر مدخل یا شناسه، یک مقاله در حد چند سطر یا چند صفحه داده می شود (لاریجانی، 1381، ص113).

      دایره­المعارف­ها یا دانشنامه­ها از جمله کتاب­های مرجع می باشند که در آنها اطلاعات برگزیده­ای در در رشته­های دانش بشری و یا رشته­ای ویژه به صورت مقاله­هایی بسیار کوتاه و فشرده، فراهم شده است. دایرۀالمعارف، حاصل کوشش یک نویسنده یا زحمات گروهی نویسنده است که به صورت تک جلدی یا چند جلدی تا مجموعه­ای یکصد جلدی حاوی خلاصه مستند و قابل فهمی از مجموع معارف بشری تألیف و تدوین می شود و ناظر به اطلاعات مکتوب و مصور در باب موضوع­های گوناگون، با نظمی الفبایی است (صافی، 1385، ص61).

      دایرۀالمعارف، کتابی است که اطلاعاتی درباره همه شاخه های دانش یا یک موضوع خاص ارائه می کند و درواقع یک مخزن دانش برای ارائه همه گونه اطلاعات مهم است (بیگدلی، 1386، ص39).

      اثری که حاوی اطلاعات به صورت مقاله درباره تماما معارف بشری باشد. مطالب و موضوعات در دایرۀالمعارف معمولاً بر حسب حروف الفبا تنظیم می­شود (بیگدلی،  به نقل از سلطانی، 1386، ص40).

      دایرۀالمعارف­ها، به منابعی اطلاق می­شود، که مقالات گوناگونی را درباره موضوعات مختلف دانش­های بشری چاپ و نشر می­کنند. دایرۀالمعارف­ها می­کوشند تا چشم­انداز روشنی از دنیای دانش فراهم کنند. دایرۀالمعارف­ها به زبانی ساده، تصویر کاملی از یک موضوع، توصیفی از یک مکان جغرافیایی، یا اطلاعات مربوط به زندگینامه یک شخص نامی را در جهات مختلف فراهم می­آورند (مهراد، 1367، ص125).

      دایرۀالمعارف نوعی کتاب مرجع است که اطلاعات نسبتاً جامع، و گاه مختصر از دانش بشری را ارائه می­دهد. و دانشنامه اثری است حاوی اطلاعاتی به صورت مقاله درباره بخش خاصی از دانش بشری است (خیشوند، 1385، ص59).

      با توجه به تمام تعاریف ارائه شده، درمی­یابیم که یک دایرةالمعارف، کتابی است که با دانش بشری سر و کار دارد و    می­کوشد تا تصویر جامعی از آنچه که تا به حال بشر بدان دست یافته یا از آن اطلاع حاصل کرده، بدست بدهد. اما اصل واژه دایرۀالمعارف از کجا آمده است؟

      "دایرۀالمعارف" ترجمه لفظی عربی واژه فرانسوی دو کلمه یونانی enkoklios به معنی «دایره» و paideia یعنی «معارف» است. روی هم رفته این کلمه معنی «خلاصه دانش بشری در یک مرز معین» را می­دهند. معادل کلمه یونانی فوق در کشورهای اروپایی Encyclopaedia است که «دایرۀالمعارف»، ترجمه تحت­اللفظی آن است (خیشوند، 1385، ص125).